Mouches volantes (floaters)
Wat zijn mouches volantes / floaters?
Mensen die last hebben van floaters of mouches volantes zien 1 of meerdere vlekken voor hun oog zweven. De vlek in de oog beweegt mee en beweegt typisch ook een beetje na. Afhankelijk van waar de mouches volantes zitten heb je er meer of minder last van. Aan veel mouches volantes kun je wennen, sommige mouches volantes blijven erg hinderlijk.
Dat je went aan mouches volantes (floaters) is deels waar. De meeste mensen wennen inderdaad aan mouches volantes. Dat kan komen doordat de floater zich heeft verplaatst naar een deel van het zicht waar je er geen last van hebt. Mogelijk kunnen je hersenen het deels uitschakelen, maar bij een grote vlek voor het midden van het beeld lukt dat niet.
Het blijft lastig om de ernst van de klachten aan te geven. Je kunt mouches volantes moeilijk meten of fotograferen. Een praktische methode is een objectieve klachtenschaal van 1-10. Een score van 1 betekent geen last van floaters, 10 heel veel last. Deze Floater Severity Score (FSS) maakt het mogelijk de klachten te meten. Over het algemeen zal iemand pas hulp zoeken vanaf een score van 5-6.
Floaters simulatie app
Floaters (mouches volantes) kunnen er op allerlei manieren uitzien. Het is voor veel mensen moeilijk om een voorstelling te maken hoe ze er uit zien. Er bestaat een app die u op uw smartphone kunt zetten. Deze app simuleert hoe iemand met floaters de wereld ziet. U kunt de app Floaters Simulation van WAYS AS hier downloaden.
Waarom storen sommige mouches volantes wel en de andere niet?
Vergelijk je oog met een bioscoop. Je hebt een projector (licht dat door de pupil naar binnen komt) en een projectiescherm (je netvlies of retina). De lichtbundel van de projector is relatief klein ten opzichte van de zaal (het glasvocht). Als iemand door de zaal loopt kan diegene tussen jou en het projectiescherm lopen (dan heeft een klein deel van het publiek last). Deze persoon kan ook door de projectiebundel lopen. Dan is dat voor iedereen zeer storend. Als diegene daar dan ook nog eens stil blijft staan is het helemaal hinderlijk. Eenmaal buiten het beeld registreer je de stoornis wel, maar zal het meestal niet hinderlijk zijn.
Het projectiescherm van je oog (netvlies) is op een aparte manier gebouwd. Je focust met je gele vlek (fovea), dat is het centrale deel van de retina. Het is ongeveer 1 vierkante milimeter groot. De rest van het netvlies (de periferie) geeft geen scherp beeld maar geeft de omgeving weer. (kijk naar een voorwerp. Als je dat scherp ziet kun je de omgeving waarnemen maar niet scherp). In feite wordt dus het beeld waar je het scherpst mee kijkt geprojecteerd op een gele vlek van 1 vierkante milimeter. Vergelijk de mouches volantes met de persoon die door de bioscoop loopt. Afhankelijk van waar diegene zich bevindt zijn de mouches volantes meer of minder storend. Zit de persoon pal voor de centrale fixatie is dat zeer hinderlijk.
Naast de locatie zijn ook factoren zoals formaat en dichtheid van belang. Tenslotte is er ook een persoonlijke factor; de ene persoon kan er wel aan wennen en de ander niet. Diegenen die zich er erg aan mouches volantes / floaters komen in aanmerking voor een floaterlaser behandeling.
Wat kan je doen tegen Mouches Volantes?
Niets doen
Spontane verbetering afwachten en er met mouches volantes leren leven. Dit is het klassieke advies van oogartsen. De meeste oogartsen raden een operatie af wegens de hoge risico’s. Verder zullen de meeste oogartsen zeggen dat een floaterlaserbehandeling niet kan (ze weten namelijk niet van het bestaan af). Het is in de meerderheid van de gevallen inderdaad voldoende om een paar maanden te wachten. Je lijkt eraan te wennen. Je hersenen “schakelen het uit” of de floater is van plaats veranderd.
De groep mensen waarbij de floaters ook na een paar maanden erg hinderlijk blijven kunnen behandeling overwegen.
Een conservatieve behandeling
Sommige mensen reageren goed op simpele adviezen, een behandeling met oogdruppels of speciale brillenglazen. Wij kunnen u hier in adviseren tijdens een consult. Helaas is deze optie slechts voor een deel van de mensen met mouches volantes een geschikte oplossing.
Floaterlaser behandeling
Indien floaters (mouches volantes) blijven hinderen kan er een behandeling overwogen worden. De minst ingrijpende behandeling is een floaterlaser behandeling met een YAG laser. Synoniemen zijn: Floater Laser Treatment (FLT), YAG Floaterectomie, YAG vitreolyse, YAG vitreolysis en Laser Floater Removal (LFR).
Floaterlaser geeft in de meerderheid van de gevallen voldoende. Het gerapporteerde succespercentage variëren van 0% tot 95%. Onze serie uit 2013 liet een succespercentage zien van rond de 50% tot 95% afhankelijk van het type floater. Sommige soorten floaters zijn makkelijker te behandelen dan andere. Gezien de zeldzaamheid van complicaties (<0.1%) is dit een zeer hoog succespercentage. Bovendien zijn de complicaties die voorkomen vrijwel altijd zonder gevolgen. Echter iedere behandeling van wat dan ook heeft een risico, hoe klein ook.
Vitrectomie
De meest effectieve behandeling van floaters is een operatie (vitrectomie). Het hele glasachtig lichaam wordt verwijderd. Een vitrectomie heeft echter een groot nadeel: het is invasief en riskant.
Er zijn heel veel complicaties mogelijk. De meest voorkomende zijn staar (50-100%) en netvliesloslating (rond de 1-2%). Bij oudere studies was is 2,5 tot bijna 10%. Met modernere operatietechnieken is het aantal complicaties rond de 1%. Bij grotere studies zijn de meeste mensen dik tevreden over het resultaat maar zijn er ook mensen bij die vrijwel blind zijn geworden door de complicaties van de vitrectomie.
Voordelen floater laser t.o.v. vitrectomie:
Nadelen floaterlaser:
Complicaties:
Structuur die dichtbij floater zit kan geraakt worden, risico is zeer klein en afhankelijk van locatie.
Wanneer behandelen:
Als tenminste 3 maanden aanwezig zonder verbetering.
Misconcepten van meeste oogartsen:
‘Omdat veel mensen er geen last van hebben moet iemand er mee kunnen leren leven. De meeste mensen kunnen eraan wennen dus u ook.’
‘Patienten met floaters zijn zeurpieten, leer er maar mee leven, volgende patient…..’
Wanneer is een vitrectomie beter?
Grote floaters dicht op retina, zeer dikke floater, zeer uitgebreide floaters kunnen meestal niet verholpen worden met een laser. In dat geval is een vitrectomie de beste oplossing. Het is eventueel wel mogelijk om de klacht van de floater te verminderen.
Er zijn evenwel uitzonderingen. Soms zijn er mensen met duidelijke floaters die na een schijnbaar succesvolle laserbehandeling blijven klagen. Die hebben dan heel vaak een minuscuul floatertje zeer dicht op de retina. Deze viel aanvankelijk niet op en is vaak alleen goed zichtbaar als er met een contactlens wordt gekeken.
Veelgestelde vragen bij Mouches Volantes (Floaters)
U kunt bij oogkliniek OMC Amstelland terecht voor een staaroperatie of voor de behandeling van oogfloaters (mouches volantes) maar ook voor verschillende andere behandelingen. Alle behandelingen vinden plaats in de vorm van een dagbehandeling en vinden plaats in onze oogkliniek in Diemen. Pas nadat u door dokter Gerbrandy bent gezien, kunt u een floaterlaser behandeling inboeken. Het is meestal mogelijk om op de dag van het eerste consult meteen de eerste behandeling te doen.
Hoe verloopt de conservatieve behandeling?
Afhankelijk van uw klachten en onze bevindingen bij oogheelkundig onderzoek kunnen wij oogdruppels voorschrijven of brillenglazen adviseren.
In veel gevallen kunnen oogdruppels een verbetering geven. Afhankelijk van uw situatie kan dat wel of niet nuttig zijn. Indien deze druppels teveel pupilverwijding veroorzaken kunt u geen autorijden tijdens het gebruik van deze druppels. Er zijn gevallen waarbij de druppels voldoende verbetering bewerkstelligen zodat verdere behandeling niet meer nodig is. Het komt helaas ook vaak voor dat de verbetering van deze behandeling niet voldoende is. In dat geval kan een operatie of floaterlaser nog uitkomst bieden.
Hoe verloopt de floaterlaserbehandeling?
Hoe verloopt deze behandeling? Allereerst krijgt u enkele pupilverwijdende druppels toegediend. Deze moeten ongeveer 15 minuten inwerken. Zodra de pupil wijd genoeg is kan de oogarts uw oog nakijken. Als de floaters goed zichtbaar en behandelbaar zijn kan de oogarts de behandeling starten.
Tijdens de behandeling zit u op een stoel en moet u de kin op een steun leggen. Het voorhoofd drukt u tegen een witte band. De oogarts dient verdovende druppels toe en zet dan een lasercontactlens op het oog. Er zijn een paar rode lampjes te zien, dat zijn richtlampjes die voor het focusseren van belang zijn. De laser zelf is onzichtbaar. U wordt gevraagd om een verschillende kanten op te kijken zodat alle floaters bekeken kunnen worden. Door op een knop te drukken kan de oogarts de laser activeren. Per druk op de knop komt er 1 shot. Dat voelt u als een klein tikje. Het doet geen pijn, maar soms schrikken mensen van de 1e paar shots.
Tijdens de laser ontstaan er kleine gasbelletjes. Die borrelen omhoog, maar u ziet ze omlaag gaan. Na de laser is dit nog een dag zichtbaar als kleine bolletjes onderin beeld. Afhankelijk van het formaat van de floater zijn er veel (honderden) of weinig (<50) shots nodig. Floaters die in het midden van het oog zitten zijn het makkelijkst te behandelen. Floaters die alleen na oogbewegingen voorbij komen zijn het moeilijkst. Deze zijn soms zelfs onmogelijk om weg te krijgen en hebben een hoger risico op complicaties.
Hoe lang duurt de floaterlaserbehandeling?
De behandeling duurt ongeveer 15 tot 45 minuten. De voornaamste beperkende factor is de helderheid van het hoornvlies. Door de wrijving met de contactlens raakt het buitenste laagje een beetje geirriteerd waardoor het wat waziger wordt. Dit verhindert een goede focussering van de laser zodat er gestopt moet worden. De behandeling kan dan een andere keer worden afgemaakt.
Na de behandeling is het zicht wat wazig door de laser gel en het wazige hoornvlies. Bovendien is de pupil nog wijd en het oog verblind door het licht. Na enkele uren trekt dit bij. Totaal zijn er 1 tot 5 behandelingen nodig per oog. Gemiddelde ligt rond de 1.5 behandeling per oog.
Wat is een floaterlaser?
Met de YAG laser kan je floaters (weefsel) verdampen. De basis voor deze techniek werd gelegd door dr. Frankhauser in Zwitserland. De floaterlaser is eind jaren ‘80 ontwikkeld door dr. Geller in Florida. Floaterlaser is goedgekeurd door de Food and Drug Administration (FDA). YAG-floaterlaser is een goed alternatief voor een vitrectomie (PPV). In 92% van de gevallen kan de floater succesvol worden behandeld.
Floaterlaser is een poliklinische procedure onder druppelverdoving. De hersteltijd is zeer kort, een paar uur, tot de pupilverwijdende druppels zijn uitgewerkt.
Wat gebeurt er tijdens het laseren?
Als laser voldoende energie heeft wordt weefsel verdampt door plasmaformatie en optical breakdown. De floater absorbeert de energie van de laser, wordt ondoorzichtig en verandert in gas. Je ziet een kleine flits (microbliksem) en hoort een tikje (microdonder).
Er komen wel kleine fragmentjes vrij die net te ver van de flits zaten om te verdampen, maar genoeg energie krijgen om af te breken. Deze fragmentjes zijn over het algemeen zo klein dat ze geen last geven na de laser. Als te weinig energie wordt gebruikt ontstaat er geen optical breakdown met verdamping maar fragmentatie (floater wordt in kleine brokjes gebroken).
Wat zijn de risico's bij floaterlaser en vitrectomie?
Zoals eerder vermeld heeft iedere behandeling een risico. De risico’s van een floaterlaser zijn zeer laag. Niet ernstige complicaties treden op bij 0.1 tot 0.16% van de behandelingen. Ernstige complicaties zijn zo zeldzaam dat daar eigenlijk geen goede getallen voor zijn.
Risico’s floaterlaser
- Voornaamste risico is het raken van het netvlies. De kans hierop is vooral aanwezig als de floater zich dicht bij het netvlies bevindt. Als een floater ver genoeg van het netvlies zit is het risico op het beschadigen hiervan uiterst laag. Uw arts zal het met u bespreken als de floater zich dicht op het netvlies bevindt. In de meeste gevallen zal hij dan een behandeling afraden. De kans op het raken van het netvlies is in onze handen uiterst laag, in ieder geval minder dan 1 op de 1000 behandelingen. Als tijdens een floaterlaser het netvlies wordt geraakt ontstaat er een kleine bloeduitstorting in het netvlies. Dat bloed trekt in de loop van enkele weken tot maanden weg. Enkele maanden later is er soms een klein littekentje zichtbaar. Dit heeft in principe geen gevolgen voor het zicht tenzij dat precies in het centrum van de gele vlek is. Dan kan het blijvend defect in het gezichtsveld veroorzaken. Ter vergelijk: bij de behandeling van diabetes is het soms nodig grote delen van het netvlies uit te schakelen met een argonlaser. Daar zijn rond de 1000-2000 shots voor nodig. De patient merkt hier meestal niets van.
- Een ander bekend risico is het raken van de lens. Het lijkt erop dat dit vooral voorkomt bij artsen die de techniek aan het leren zijn. Het is dr Gerbrandy 1x overkomen in 2009. Daarna nooit meer. Hiermee is het risico dus ongeveer 1-2 per 10.000 behandelingen. Mocht dit toch gebeuren kan dit worden opgelost met een staaroperatie al dan niet in combinatie met een vitrectomie. Ter vergelijk: na een vitrectomie is de kans op staar zo’n 50 tot 100%.
- Stijging van de oogdruk. Sommige ogen reageren op behandeling met een (tijdelijk) verhoogde oogdruk. Dit komt hoogstwaarschijnlijk doordat de microscopische resten van floaters de afvoer verstoppen. Wij zien dit komt bij 1-3% van de mensen. Risico factoren voor verhoogde oogdruk zijn: reeds bestaande verhoogde oogdruk die wordt behandeld met druppels, veel lasershots per sessies of veel shots in totaal. Dit is de reden dat wij het aantal shots per sessie beperken en dat wij de patiënt met klem aanraden om de druk na de behandeling regelmatig te laten meten.
Oogartsen die floaterlaser uitoefenen waarschuwen de patiënt als deze risico’s van toepassing zijn en zullen van behandeling afzien als het risico te groot wordt geacht. Dit betekent wel dat sommige mensen worden afgewezen voor behandeling.
Risico’s vitrectomie
Risico’s bij vitrectomie zijn behoorlijk hoog. De pars plana vitrectomie (PPV) is ontwikkeld voor de behandeling van netvliesloslatingen. Als je die niet behandeld is de kans op blindheid vrijwel 100%.
De bekendste gevolgen van een vitrectomie zijn netvliesloslatingen en staar. Gerapporteerde risico op een netvliesloslating na een floaters-only-vitrectomy ligt tussen de 2,5 tot bijna 10% in 1-3 jaar na de vitrectomie. Dat is een getal wat veel hoger ligt dan de netvlieschirurg intuitief denkt. Bij nieuwere studies (met een korte follow-up) ligt dit rond de 1%.
Gerapporteerde risico op staar in de 2 jaar na een vitrectomie varieert van 50 tot bijna 100%. Bij mensen boven de 50 is de kans om binnen 2 jaar na een vitrectomie aan staar te moeten worden geopereerd bijna 100%. Recentere studies met een korte follow up geven lagere aantallen (30%). Het valt echter te verwachten dat met een langere follow up (>9 maanden) dit percentage zal oplopen.
Het centrale netvlies kan ook aangetast worden door de gevolgen van een vitrectomie. Dit kan leiden tot langdurige of zelfs blijvende slechtziendheid of (bijna) blindheid. In de studie van het AMC was dit het geval bij 1 van de 116 patienten. Dat houdt dus in dat je na een vitrectomie een kans hebt van bijna 1% om blind of slechtziend te worden. Dit is dus een operatie die je alleen moet laten doen als je heel veel last hebt of als laser niet heeft gewerkt.
Waarom ontstaan netvlieslotlatingen en staar na een vitrectomie (PPV)? Tijdens een PPV worden er instrument in het oog gebracht. Op de plek waar ze het oog binnengaan kan er genoeg kracht op het netvlies komen om een scheurtje te maken of het netvlies los te trekken. De kracht die hiervoor nodig is ongeveer 3 maal de kracht die je nodig hebt om met je vinger door het oppervlak van water te breken (heel weinig kracht dus). Glasvocht is heel erg draderig. Als je eraan trekt kun je makkelijk het netvlies scheuren. Tijdens een PPV kan er tractie op komen met als gevolg een scheur in het netvlies. De lens is heel gevoelig en kan makkelijk staar ontwikkelen na aanraking. De boosdoener bij PPV zijn mogelijk de waterstromen die door het oog lopen.
Tijdens een laser kom je het oog niet binnen en wordt er niet aan getrokken. In theorie verminder je zelfs de tractie omdat verbindingen binnen het glasvocht worden doorgenomen. Dat lijkt de verklaring waarom er nauwelijks rapportages zijn van netvliesloslatingen na een floaterlaser.
Waarom wordt floaterlaser zo weinig aangeboden?
Floaterlaser wordt bijna niet aangeboden. Dat heeft een aantal redenen. Er heerst binnen de oogheelkunde een aantal dogmata: floaters zijn onschuldig, behoeven geen behandeling want je went er aan. Als je er toch niet aan kunnen wennen doen we ook geen operatie want die is veel te gevaarlijk.
De stand der wetenschap schrijdt voort. Tot voor kort was er geen wetenschappelijk bewijs. Toch zijn de afgelopen 20 jaar duizenden patiënten succesvol behandeld.
Wij zijn onze studieresultaten aan het bewerken voor publicatie. Uit onze consecutive case series blijkt dat de verbetering na floaterlaser statistisch significant is. Ook niet verrassend als 86% van de patienten aangeeft tevreden te zijn met het resultaat.
Tot slot zijn er wat technische redenen:
- Floaterlaser een moeilijke techniek om te leren.
- Het is een tijdrovende behandeling. Daarom is het in de meeste oogheelkundige praktijken niet mogelijk floaterlaser aan te bieden.
- Er zijn maar weinig lasers geschikt. De beste laser is de Lasag Microruptor II (MRII). Daar zijn er wereldwijd niet veel meer van. Ellex heeft een poging gedaan met de nieuwe Ultra Q Reflex maar die is absoluut inferieur aan de MR II
- Floaterlaser is financieel niet aantrekkelijk om aan te bieden: de behandeling lijkt wel duur maar dit tarief is te laag gezien de tijd die het kost.